Τα κειμήλια είναι πολύτιμα για τους κατέχοντες, αν και η αξία τους πολλές φορές δεν αποτιμάται οικονομικά αλλά συναισθηματικά. Τα κειμήλια μας κρατούν ενωμένους με τους προγόνους μας. Και όσοι εξαναγκάζονται να τα εκποιήσουν, όταν αυτά έχουν και οικονομική αξία, το κάνουν με πόνο ψυχής. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι που σπεύδουν να «απαλλαγούν» από την παρουσία τους είτε εκποιώντας τα είτε απορρίπτοντάς τα στον κάδο. Είναι η ενέργεια αυτή απόδειξη θλιβερής έκπτωσης του συναισθηματικού κόσμου.
Κειμήλια διαθέτει και η Εκκλησία στις ενορίες της, στις επισκοπές, στις μονές. Είναι λειτουργικά σκεύη και βιβλία, τα οποία έπαψαν να είναι σε χρήση λόγω παλαιώσεως και αντικαταστάσεως από άλλα. Είναι ακόμη ιερές εικόνες, που δεν εκτίθενται για προσκύνημα, προκειμένου να αποφευχθεί η φθορά αυτών. Ασφαλώς και είναι αδιανόητο να εκποιηθούν τα ιερά αυτά κειμήλια. Απεναντίας πρέπει να διαφυλαχθούν ως κόρες οφθαλμών. Το καλύτερο θα ήταν να διαφυλάσσονται επί τόπου, εκεί δηλαδή που η λαϊκή ευσέβεια τα δημιούργησε ή τα εγκατέστησε. Όμως αυτά είναι πρακτικά ανέφικτο. Πώς είναι δυνατόν να οργανωθεί και συντηρηθεί κειμηλιοφυλάκιο σε κάθε ενορία; Η αδυναμία αυτή είχε ως συνέπεια κατά τις τελευταίες δεκαετίες να απολεσθούν πολλά και σημαντικά κειμήλια, σημαντικά τόσο για μας που πρέπει να γνωρίζουμε τι δημιούργησε η ευσέβεια των προγόνων μας, αλλά ακόμη και για ιστορικούς λόγους, καθώς τα κειμήλια είναι και πηγές ιστορίας.
Είναι γνωστό ότι η εικόνα, η περιφρονημένη στο παρελθόν ως έργο τέχνης, απέκτησε πρόσφατα αξία στους καλλιτεχνικούς χώρους. Πολλοί ευκατάστατοι «τολμούν» να την εντάξουν στο «ντεκόρ» των σαλονιών τους πληρώνοντας αδρά για την απόκτηση παλιάς εικόνας. Έτσι άλλοι βρήκαν πολύ επικερδές το «επάγγελμα» της καταλήστευσης παλαιών και ανεπαρκώς φυλασσομένων ναών.
Κατά τις δεκαετίες μετά τον Β΄ μεγάλο πόλεμο του 20ου αιώνα έπνευσε άνεμος «εκσυγχρονισμού» και «ανακαίνισης». Η πανέμορφη λιθοδομή φάνταζε άχαρη μπροστά στην «εκτυφλωτική» λάμψη του οπλισμένου σκυροδέματος! Ναοί κατεδαφίστηκαν χωρίς λόγο, αφού το μεράκι των μαστόρων επί τουρκοκρατίας ήταν απαράμιλλο και η στατικότητα επαρκής. Τότε ιερείς και επίτροποι στην άγνοιά τους πρόσθεσαν και άλλο κακό. Απέβαλλαν από τους νέους ναούς και απέρριψαν ως άχρηστα σημαντικά κειμήλια. Αναφέρω χαρακτηριστικά τα ακόλουθα.
Για τη συγγραφή της ιστορίας του τόπου επισκέφθηκα σχεδόν όλες τις ενορίες της μητροπόλεώς μας με την ευλογία του μακαριστού μητροπολίτου Σεργίου. Ζήτησα από τους ιερείς ή τους επιτρόπους τα παλιά λειτουργικά βιβλία, γνωρίζοντας ότι σε αρκετά από αυτά είναι γραμμένες ενθυμήσεις με ιστορική αξία. Με θλίψη άκουγα σε κάποιες περιπτώσεις ότι αυτά είχαν καταστραφεί, όταν η ενορία είχε προμηθευθεί νέα. Σε άλλες σώζονταν μεν αποθηκευμένα, πλην όμως παραδομένα στη φθορά από την υγρασία ή μικροοργανισμούς.
Κατά οικογενειακή εκδρομή σταματήσαμε σε εξωκκλήσι. Ανάψαμε κερί και συγγενικό μου πρόσωπο εντόπισε σε σκουπιδότοπο, λίγο πιο πέρα, σιδερένιο μανουάλι, επάνω στο οποίο αναγραφόταν η χρονολογία 1707. Το συμμάζεψε και τα διατηρεί στο σαλόνι της οικίας του.
Η όποια προσπάθεια εντοπισμού, περισυλλογής, αποκατάστασης ή συντήρησης και διαφύλαξης των ιερών κειμηλίων είναι χρέος μας. Κατ’ εξοχήν αρμόδια ασφαλώς για το έργο αυτό είναι η Ιερά Μητρόπολις. Πρέπει όμως το έργο αυτό να γίνει με τη δέουσα προσοχή, καθώς ελλοχεύουν όχι μόνο η συναισθηματική φόρτιση και η δυσπιστία περί την διαφύλαξη, αλλά και η κακοήθεια εμπαθών κατά της Εκκλησίας προσώπων, τα οποία, ενώ αδιαφορούν πλήρως για τα ιερά κειμήλια, είναι πρόθυμα να διασπείρουν φήμες που κλονίζουν συνειδήσεις. Γι’ αυτό η παράδοση και η παραλαβή πρέπει να γίνεται από επιτροπή, να συντάσσεται πρωτόκολλο, το οποίο θα υπογράφεται και από τα δύο μέρη και θα συνοδεύεται από φωτογραφία του ιερού κειμηλίου. Έτσι θα διασωθούν τα απομείναντα κειμήλια και δεν θα αφανιστούν όπως πλήθος άλλων.
Βέβαια το κειμηλιοφυλάκιο πρέπει να είναι προσιτό στον επισκέπτη, ο οποίος δεν θέλει να αποδεχθεί ότι μας προορίζουν για να δημιουργούμε σκουπίδια ζώντας σε καταναλωτική κοινωνία, δίχως σκοπό, δίχως νόημα.
Απόστολος Παπαδημητρίου
Κειμήλια διαθέτει και η Εκκλησία στις ενορίες της, στις επισκοπές, στις μονές. Είναι λειτουργικά σκεύη και βιβλία, τα οποία έπαψαν να είναι σε χρήση λόγω παλαιώσεως και αντικαταστάσεως από άλλα. Είναι ακόμη ιερές εικόνες, που δεν εκτίθενται για προσκύνημα, προκειμένου να αποφευχθεί η φθορά αυτών. Ασφαλώς και είναι αδιανόητο να εκποιηθούν τα ιερά αυτά κειμήλια. Απεναντίας πρέπει να διαφυλαχθούν ως κόρες οφθαλμών. Το καλύτερο θα ήταν να διαφυλάσσονται επί τόπου, εκεί δηλαδή που η λαϊκή ευσέβεια τα δημιούργησε ή τα εγκατέστησε. Όμως αυτά είναι πρακτικά ανέφικτο. Πώς είναι δυνατόν να οργανωθεί και συντηρηθεί κειμηλιοφυλάκιο σε κάθε ενορία; Η αδυναμία αυτή είχε ως συνέπεια κατά τις τελευταίες δεκαετίες να απολεσθούν πολλά και σημαντικά κειμήλια, σημαντικά τόσο για μας που πρέπει να γνωρίζουμε τι δημιούργησε η ευσέβεια των προγόνων μας, αλλά ακόμη και για ιστορικούς λόγους, καθώς τα κειμήλια είναι και πηγές ιστορίας.
Είναι γνωστό ότι η εικόνα, η περιφρονημένη στο παρελθόν ως έργο τέχνης, απέκτησε πρόσφατα αξία στους καλλιτεχνικούς χώρους. Πολλοί ευκατάστατοι «τολμούν» να την εντάξουν στο «ντεκόρ» των σαλονιών τους πληρώνοντας αδρά για την απόκτηση παλιάς εικόνας. Έτσι άλλοι βρήκαν πολύ επικερδές το «επάγγελμα» της καταλήστευσης παλαιών και ανεπαρκώς φυλασσομένων ναών.
Κατά τις δεκαετίες μετά τον Β΄ μεγάλο πόλεμο του 20ου αιώνα έπνευσε άνεμος «εκσυγχρονισμού» και «ανακαίνισης». Η πανέμορφη λιθοδομή φάνταζε άχαρη μπροστά στην «εκτυφλωτική» λάμψη του οπλισμένου σκυροδέματος! Ναοί κατεδαφίστηκαν χωρίς λόγο, αφού το μεράκι των μαστόρων επί τουρκοκρατίας ήταν απαράμιλλο και η στατικότητα επαρκής. Τότε ιερείς και επίτροποι στην άγνοιά τους πρόσθεσαν και άλλο κακό. Απέβαλλαν από τους νέους ναούς και απέρριψαν ως άχρηστα σημαντικά κειμήλια. Αναφέρω χαρακτηριστικά τα ακόλουθα.
Για τη συγγραφή της ιστορίας του τόπου επισκέφθηκα σχεδόν όλες τις ενορίες της μητροπόλεώς μας με την ευλογία του μακαριστού μητροπολίτου Σεργίου. Ζήτησα από τους ιερείς ή τους επιτρόπους τα παλιά λειτουργικά βιβλία, γνωρίζοντας ότι σε αρκετά από αυτά είναι γραμμένες ενθυμήσεις με ιστορική αξία. Με θλίψη άκουγα σε κάποιες περιπτώσεις ότι αυτά είχαν καταστραφεί, όταν η ενορία είχε προμηθευθεί νέα. Σε άλλες σώζονταν μεν αποθηκευμένα, πλην όμως παραδομένα στη φθορά από την υγρασία ή μικροοργανισμούς.
Κατά οικογενειακή εκδρομή σταματήσαμε σε εξωκκλήσι. Ανάψαμε κερί και συγγενικό μου πρόσωπο εντόπισε σε σκουπιδότοπο, λίγο πιο πέρα, σιδερένιο μανουάλι, επάνω στο οποίο αναγραφόταν η χρονολογία 1707. Το συμμάζεψε και τα διατηρεί στο σαλόνι της οικίας του.
Η όποια προσπάθεια εντοπισμού, περισυλλογής, αποκατάστασης ή συντήρησης και διαφύλαξης των ιερών κειμηλίων είναι χρέος μας. Κατ’ εξοχήν αρμόδια ασφαλώς για το έργο αυτό είναι η Ιερά Μητρόπολις. Πρέπει όμως το έργο αυτό να γίνει με τη δέουσα προσοχή, καθώς ελλοχεύουν όχι μόνο η συναισθηματική φόρτιση και η δυσπιστία περί την διαφύλαξη, αλλά και η κακοήθεια εμπαθών κατά της Εκκλησίας προσώπων, τα οποία, ενώ αδιαφορούν πλήρως για τα ιερά κειμήλια, είναι πρόθυμα να διασπείρουν φήμες που κλονίζουν συνειδήσεις. Γι’ αυτό η παράδοση και η παραλαβή πρέπει να γίνεται από επιτροπή, να συντάσσεται πρωτόκολλο, το οποίο θα υπογράφεται και από τα δύο μέρη και θα συνοδεύεται από φωτογραφία του ιερού κειμηλίου. Έτσι θα διασωθούν τα απομείναντα κειμήλια και δεν θα αφανιστούν όπως πλήθος άλλων.
Βέβαια το κειμηλιοφυλάκιο πρέπει να είναι προσιτό στον επισκέπτη, ο οποίος δεν θέλει να αποδεχθεί ότι μας προορίζουν για να δημιουργούμε σκουπίδια ζώντας σε καταναλωτική κοινωνία, δίχως σκοπό, δίχως νόημα.
Απόστολος Παπαδημητρίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
αφήστε το σχόλιό σας